De huidige crisis zorgt voor een berg aan ellende. Ziekte, sterfgevallen, werkloosheid, neerslachtigheid en financiële problemen. Het is mogelijk (en hopelijk) voor veel van ons de grootste crisis die we in ons leven mee gaan maken. Tegelijkertijd is de samenleving veiliger en welvarender dan ooit. Zelfs nu we ons nog midden in een pandemie bevinden, is het goed om daar af en toe bij stil te staan. Dat we ons realiseren dat de afname van geweld en de toename aan welvaart in de loop der geschiedenis grotendeels te danken is aan de toegenomen tolerantie tussen verschillende landen en culturen. Daarom is het belangrijk om deze tolerantie te koesteren. Het is nog niet zo lang geleden dat de samenleving doordrenkt was van gruwelijkheden. Slavernij, mensenoffers en bloedige slachtpartijen waren tot enkele eeuwen geleden een vast onderdeel van het bestaan. Ook nu nog gebeuren er verschrikkelijke dingen zodra groepen tegen elkaar worden opgezet. Terroristische aanslagen, stammenoorlogen en etnische zuiveringen vinden hun fundament in groepsdenken. Het goede nieuws is dat de hoeveelheid geweld in de wereld sinds de middeleeuwen spectaculair is afgenomen. De grootste uitdagingen, naast COVID, zijn klimaatverandering en polarisatie. De overmatige aandacht voor negativiteit kan ervoor zorgen dat we nog meer tegenover elkaar komen te staan. Laten we daar voor waken.
Geweld; een rariteit
Wie dagelijks naar het nieuws kijkt heeft waarschijnlijk een andere indruk, maar menselijk geweld is een rariteit geworden. De meeste mensen zijn vredelievend. In tijden van crisis zijn mensen zelf eerder solidair en behulpzaam, dan aggressief. Het probleem is echter dat elk gewelddelict, juist doordat het zo uitzonderlijk is, veel aandacht krijgt en dat ons brein hier sterk op reageert. De wereld wordt daardoor veel onveiliger gepercipieerd dan in werkelijkheid het geval is. Hierdoor neemt het risico toe dat geweld weer kan oplaaien. Zeker wanneer dit vertekende wereldbeeld betrekking heeft op bepaalde groeperingen in de samenleving. Het creëert irreële angst en haat en de geschiedenis heeft laten zien dat dit het slechtste in de mens naar boven haalt. In een paar eeuwen tijd is wereldwijd het empathie-niveau spectaculair toegenomen als gevolg van onder meer de handel en de boekdrukkunst. Hierdoor zijn we steeds meer te weten gekomen over mensen buiten onze directe omgeving en konden we ons steeds beter inleven in mensen met een andere achtergrond. Dit heeft de geweldspiraal doorbroken en economische voorspoed gebracht. Het is daarom zorgwekkend dat juist de bron van al dit goeds; empathie voor vreemden, aan het terugvallen is.
Minder empathie, meer polarisatie
Amerikaanse onderzoekers hebben aangetoond dat narcisme toeneemt en dat empathie voor vreemden aan het afnemen is. Deze trend zien we ook in Nederland. De samenleving wordt individualistischer en groepen polariseren doordat ze minder met elkaar in contact treden. Door de overvloed aan informatie en de komst van sociale media leven groepen in de samenleving steeds meer in een informatiebubbel. Mensen die tegen Zwarte piet zijn volgen vooral mensen die eenzelfde mening zijn toegedaan en hetzelfde geld voor de voorstanders. Voorstanders delen berichten over de schending van de Nederlandse traditie, terwijl tegenstanders gewag maken van discriminatie. Groepen binnen een filterbubbel worden telkens bevestigd in hun mening en dat maakt dat ze zich steeds extremer uiten. Verschillende bubbels gaan steeds meer langs elkaar heen leven, terwijl beide partijen het idee hebben dat ze een goed beeld van de wereld hebben. Ondertussen wordt de afstand ongemerkt steeds groter en worden landen, vriendschappen en families uiteengescheurd door de politieke consequenties.
Onderling begrip brengt ons verder
Door de komst van het internet zijn we meer dan ooit aan elkaar verbonden. De kwaliteit van het contact is er echter niet altijd op vooruit gegaan. Alleen door oprechte aandacht ontstaat verbinding. Dan blijkt de ander niet zoveel anders te zijn als wijzelf. De ander heeft eenzelfde brein, met dezelfde kwaliteiten en valkuilen. Als we daar begrip voor opbrengen kunnen we samen een constructieve toekomst bouwen. Met veel bloed, zweet en tranen is de mensheid gekomen tot waar we nu staan. De wereld is een paradijs vergeleken met enkele eeuwen terug. Het is aan ons om deze erfenis met eerbied te behandelen, en haar liefst nog een beetje mooier door te geven. Daarmee helpen we onszelf, de mensen om ons heen en alle generaties die na ons komen.
Stem voor verbinding
Sommige politici maken gebruik van het sentiment dat wordt opgeroepen door de overmatige negatieve berichtgeving en onze gevoeligheid voor slecht nieuws. Ze zetten groepen tegen elkaar op om zo de stemmen te winnen van hun achterban. Dit is een gevaarlijke trend die de stabiliteit van de samenleving op het spel zet. Stem daarom niet voor een partij die polariseert en voor verwijdering zorgt, maar geef je stem aan een partij die zoekt naar verbinding. Ik heb zelf Groen Links gestemd, maar de meeste partijen links en rechts van het midden, zoeken vanuit hun eigen perspectief de verbinding. We hebben elkaar nodig om te bouwen aan een mooiere wereld. Stem daarom tegen polarisatie en voor verbinding. Voor onszelf en voor de generaties na ons.
Meer achtergrond over de oorsprong van negativisme en de weg om het tij te keren is te lezen in Negativiteit Mania