Een van de grootste neurologische ontdekkingen van de deze eeuw.
Het Default Mode Netwerk (DMN) is een van de grootste ontdekkingen van deze eeuw. Het verbindt delen van de hersenen die anatomisch ver uit elkaar liggen en die gezamenlijk actief worden wanneer we niet gefocust zijn op de buitenwereld. Dit netwerk wordt actief als we slapen, rusten of gewoon gedachteloos uit het raam kijken. Het werd bij toeval ontdekt door Marcus Raichle toen hij z’n meetapparatuur aanliet staan toen proefpersonen pauze hadden. Ondanks dat de proefpersonen schijnbaar uitrusten, was hun brein onverwacht actief. Dit was contra-intuïtief, omdat men lang aannam dat de hersenen in een soort passieve of rusttoestand zouden verkeren wanneer een persoon niet actief bezig was met een taak. Het onderzoek van Raichle bewees echter dat onze hersenen nooit echt “uit” staan, maar dat ze simpelweg van modus wisselen en blijven werken aan een andere set van functies die essentieel zijn voor ons psychologisch welzijn.
Het DMN, het rustbrein dat niet rust (Systeem 3)
Het DMN blijkt van groot belang voor ons geheugen en voor onze creativiteit. Het helpt bij het verwerken van herinneringen, het maken van een toekomstplanning, het oplossen van problemen en het construeren van een zelfbewustzijn. Het DMN kunnen we beschouwen als een derde breinsysteem (systeem 3).
De andere twee denksystemen zijn bekend geworden door Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman en zijn boek Thinking fast en slow. Hieronder volgt een korte beschrijving van deze twee systemen:
Het snelle denken van het impulsieve netwerk (systeem I)
Systeem 1 werkt automatisch, instinctief en snel, met weinig of geen inspanning en geen gevoel van vrijwillige controle. Het is verantwoordelijk voor snelle oordelen en beslissingen, en het kan zeer efficiënt zijn in het verwerken van informatie uit de omgeving. Dit systeem helpt ons bijvoorbeeld direct te herkennen wat dichtbij en ver weg is, vriendelijke of vijandige gezichten te onderscheiden, en gevaar snel te detecteren. Het is ook actief bij eenvoudige cognitieve taken, zoals het lezen van woorden op een billboard of het oplossen van een eenvoudige som als 2 + 2.
Soms wordt systeem 1 ook wel het reptielenbrein genoemd. Hoewel dit beeld treffend kan zijn, klopt de vergelijking niet letterlijk. Het reptielenbrein verwijst naar basale hersendelen zoals de hersenstam en het limbisch systeem, die verantwoordelijk zijn voor primaire overlevingsinstincten zoals ademhaling, hartslag, en fight-or-flight reacties. Deze delen zijn grotendeels onveranderd door de evolutie en gedeeld met reptielen en andere dieren. Systeem 1 omvat echter veel meer dan alleen deze functies. Het is betrokken bij onbewuste processen zoals gezichtsherkenning, spreken, emoties voelen, en intuïtie, waardoor het een complexer systeem is dan het reptielenbrein. Het is dus een complexer en meer geïntegreerd systeem dan het concept van het reptielenbrein suggereert.
Het langzame denken van het reflectieve netwerk (Systeem 2)
Systeem 2 daarentegen vereist aandacht en moeite en is langzamer. Het treedt in werking wanneer we ons concentreren op moeilijke taken, redeneren, of bewuste keuzes maken. Dit systeem wordt ingeschakeld bij complexe berekeningen (bijv. 567 + 289), kritisch denken, het evalueren van keuzes, en het plannen voor de toekomst. Een kenmerk van systeem 2 is dat het energie-intensief is. Dit verklaart waarom mensen na langdurige perioden van concentratie vaak moe voelen en waarom mensen soms geneigd zijn om de makkelijkere, automatische reacties van systeem 1 te volgen.
De invloed van digitalisering op onze brein-systemen
Digitale berichten vechten continue om onze aandacht en ze spelen in op de kenmerken van ons reflexbrein. Als we onszelf niet in bescherming nemen worden we continu in beslag genomen door een stroom van berichten die onze aandacht vragen omdat ze nieuw zijn en heel precies onze interesse of onze emotie raken. Zelfs het regulier nieuws wordt steeds dramatischer gebracht. (zie ook het boek Negativiteit Mania).
Door deze continue digitale reflectie blijft weinig tot geen ruimte over voor focus en reflectie (systeem 2), dus we krijgen steeds meer moeite ons te concentreren en we nemen te weinig rust. Ook het archiverende brein krijgt te weinig tijd om informatie te ordenen. Zelf tijdens pauzes kijken we op onze smartphone. Ons brein komt dus niet alleen te weinig tot rust, ook ons geheugen holt achteruit en we worden minder creatief. De Duitse Neuroloog Manfred Spitzer noemt dit zelfs digitale dementie.
Neem vaker offline pauzes
Digitale middelen dienen op veel vlakken de mensheid, maar om gezond, productief en gelukkig te blijven, moeten we ons brein de rust gunnen die het verdient. Neem pauzes zonder telefoon, kijk vaker gedachteloos uit raam, wandel en geniet van de omgeving. Dit hebben we nodig om, samen met digitale hulpmiddelen, ons volledige potentieel te bereiken.
P.s. In deze video ga ik dieper in op digitaal welzijn en hoe het Default Mode Netwerk hier een rol in speelt. Mocht je interesse hebben in een uitgebreidere presentatie over dit onderwerp, neem dan via dit formulier contact met je op.
