Negativiteit Mania

De waan van het negativiteitsdenken

Onze samenleving is doordrenkt van negativisme: de media brengen vooral slecht nieuws, het onderwijssysteem is gericht op het vermijden van onvoldoendes en werknemers krijgen vooral te horen wat ze niet goed doen. Het gevolg: een epidemie van burn-out, depressiviteit, intolerantie en narcisme. Negativiteitsdenken heeft grote gevolgen voor onze samenleving. Het creëert politieke onrust en zorgt voor een afname in solidariteit, creativiteit en welzijn en dat terwijl we leven in de meest veilige en welvarende periode in de menselijk geschiedenis.

Hoe zijn we in deze negativiteitswaan terecht gekomen? Hoe kan het dat we massaal verblind zijn? De oorzaak moet gezocht worden in de beperkingen van het menselijke denken. Mensen hebben van nature een alarmerend brein dat neigt naar korte termijn denken, zelfoverschatting en met een gevoelige antenne voor gevaar. Historisch gezien was dit belangrijk om te overleven, maar in de moderne tijd zit dit ons steeds meer in de weg. Zeker nu de technologie voortraast en de consequenties van onze denkfouten steeds groter worden.

Recente inzichten uit de hersenwetenschappen en psychologisch onderzoek bieden gelukkig aanknopingspunten om het tij te keren. Innovatieve bewegingen binnen de journalistiek, onderwijs en bedrijfsleven wijzen de weg naar een nieuwe, meer constructieve manier van samenleven. Iets waar iedereen aan kan bijdragen.

Lezers over negativiteit mania:

Ik vind het boek een enorme aanrader. ‘Negativiteit Mania’ en ook ‘Feitenkennis’ van Hans Rosling zijn heuse must-reads!

Eddy (Zoëy) Morsink

Warm aanbevolen boek , een eye opener voor iedereen die interesse heeft voor het mechanisme achter negativiteit.  Veel inzichten hoe dit om te buigen in positiviteit. Géén zweefteven maar échte wetenschap over de werking van ons brein. Voer voor onderwijzers , managers, ondernemers, directeuren, maar ook medewerkers en studenten.

Hans Imanse

Gelezen! Over de waan van het negativiteitsdenken

Met Negativiteitmania heeft sociaal-psycholoog Rijn Vogelaar een indrukwekkende en relevante aanklacht tegen de waan van negativiteit geschreven. Maar wees gerust, dit betekent niet dat dit zomaar een happy-de-peppy blij positivo boek is. Het is een heel zinvolle bijdrage aan het onderzoek van het leven.

“Het niet onderzochte leven, is het leven niet waard.” (Socrates)

Volgens de oude Griekse filosoof Socrates zijn we fundamenteel van goede wil. De aard van de mens is dat ze goed is. Foute of immorele keuzes en daden gebeuren alleen doordat de mens onwetend is en een gebrek aan inzicht heeft. Inzicht is nodig! Onwetendheid bestrijden! Want hiermee bereiken we het hoogste goed: zelfkennis. Het ging Socrates veel om zelfkennis. Hij verwijst ook naar het opschrift van de Apollotempel (orakel van Delphi): “Ken Uzelve”. Jezelf te begrijpen is waar het om gaat.

Overigens zijn de Socrates-quotes en associaties van mijzelf. Rijn Vogelaar begint zijn hoofdstukken steevast met stevige of fijnzinnige quotes van anderen die de boel eens lekker opschudden voordat je aan het hoofdstuk begint. Hoofdstukken die overigens weglezen als een trein; door aansprekende relevante kennis, volstrekt heldere analyses en voorbeelden uit onze samenleving. Als auteur weet Rijn je ook als lezer even naast jezelf te zetten. Hierdoor krijg je vanzelf een helder beeld over hoe en waarom we doen wat we doen of waarnaar we neigen.

Doordat Rijn met deze aanklacht tegen de waan van negativiteit de balans weer terugbrengt, wordt opeens zichtbaar wat werkelijke vraagstukken zijn. Waar we onze tanden in kunnen zetten. Het laat onder meer zien hoe overgevoeligheid voor negativiteit een beeld van de werkelijkheid schetst die het niet heeft. Met alle consequenties van dien voor de keuzes die we vervolgens daardoor maken.

Die nodige balans is ook weer te vinden in het boek zelf. Inspirerende voorbeelden uit de maatschappij die de negativiteitswaan hebben verlaten, laten nu al hoopgevende resultaten zien. Bovendien laat het zien hoe overweldigend de hoeveelheid positieve verworvenheden al zijn. Zonder ons te hoeven wentelen in zelfgenoegzaamheid mogen we gerust onze zegeningen tellen.

Ik ben zelf begonnen met het schrijven van een boek. Na jaren gewerkt te hebben met mensen over ‘werken’, als arbeidsbemiddelaar, arbeidsdeskundige en beleidsadviseur schrijf ik nu een boek over de mens, het leven, het werk. Al jaren zie ik hoe burn-outs en depressies bittere wissels trekken in een werkend mensenleven. Wat helpt, en wat juist niet helpt om ‘te worden wie je bent’.

Voor mijn boek lees ik veel. En zojuist sluit ik het boek van Rijn Vogelaar. Er zijn veel goede boeken. En soms verzucht ik wanneer ik een boek uit heb: “dit zouden we eigenlijk allemaal moeten lezen”.  Dit is zo’n boek.

Als we onszelf beter begrijpen hoeven we niet, als een herhaling van zetten, steeds dezelfde denkfouten te maken. Zoals steeds in de valkuil van het negativisme te stappen.  We gaan begrijpen waarom we dat van nature doen, wat het effect hiervan is op ons zelf, op onze samenleving en vooral, hoe we dat kunnen beïnvloeden. Want dat kan! Als individu worden we wijzer en de samenleving waarin we leven, een stuk constructiever.

“Het is onmogelijk om het goede niet te doen als je het eenmaal kent.” (Socrates)

Zo is het. Lees dit boek!

Eric Peeters

Negativiteit mania – ‘Een opluchting’

Waarom reageren we op negatieve berichten? Hoe zijn we in deze negativiteitswaan terecht gekomen? Negativiteit mania van Rijn Vogelaar is een boek met aanknopingspunten om het tij te keren.

Ik moet heel eerlijk zeggen dat ik vooraf niet echt zin had in weer zo’n boek over negatieve berichtgeving en bangmakerij. Maar gelukkig bleek Vogelaar die kant helemaal niet op te gaan. Zijn onderzoek brengt ons bij de oorzaak van de Negativiteit mania, die ligt in de beperkingen van ons menselijk denken.

Mensen hebben van nature een alarmerend brein (pas op, daar in het bosje zit een tijger), dat vooral aan kortetermijndenken doet. Logisch natuurlijk als je in een wereld leeft waar het gevaar op de loer ligt en je snel moet reageren. Maar de meeste mensen in de Westerse wereld hoeven al lang niet meer zo angstig te reageren. We leven in de meest veilige en welvarende periode in de menselijke geschiedenis. Vogelaar laat in zijn boek zien dat die reactie van ons brein ongemerkt leidt tot een toename van obesitas, narcisme, depressie en een afname van empathie.

Het is vooral het kortetermijngevaar dat zorgt voor een grote aandacht voor negativiteit. Ons brein heeft naast een overgevoelige alarmfunctie (die we vroeger natuurlijk nodig hadden), ook een kortetermijnfixatie. Er is veel aandacht voor acute problemen van geringe omvang. En jammer genoeg is er daarmee minder aandacht voor grote problemen die zich geleidelijk manifesteren, zoals depressie, obesitas en klimaatverandering.

Gelukkig zijn er ook positieve ontwikkelingen in bedrijfsleven, onderwijs en journalistiek. We leren door onderzoek vanuit de neurowetenschappen en de psychologie dat we op individueel niveau onze hersenen kunnen trainen om minder gevoelig te worden voor de valkuil van het negatieve denken. Als we de oorsprong en de gevolgen van het negativiteitsdenken begrijpen kunnen we dit onderkennen en er op anticiperen.

De voorbeelden uit bedrijfsleven, onderwijs en journalistiek laten zien dat een verschuiving naar een meer constructieve wijze van werken effecten heeft. Zo wordt onze overgevoelige alarmfunctie minder getriggerd als we niet alleen de negatieve kant horen in het nieuws, maar dat ook vooruitgang wordt besproken. Of als er een oplossing wordt gegeven en een voorbeeld wordt besproken van die oplossing en hoe dat dan werkt.

Het boek is duidelijk op constructieve wijze geschreven en geeft een gevoel van opluchting. Er wordt heel duidelijk een verklaring gegeven en zoals dat hoort bij de constructieve wijze worden er oplossingen aangedragen en goede voorbeelden benoemd. Een verademing. Vogelaar heeft een talent voor schrijven. Negativiteit mania is een boek dat je in een paar uur uitleest maar waarmee je langer bezig bent in je hoofd. Ik hoop dat anderen die dit lezen ook de uitnodiging voelen die ik voel; om constructief bezig te gaan en steeds bij een negatief bericht ook naar zaken te gaan zoeken die wel werken om balans te scheppen.

Dr. José W. Otte MBA werkt als waarderend onderzoeker met een bedrijfskundige gedragswetenschappelijke achtergrond. Zij faciliteert sociale innovatie door het introduceren van dialoog groepen waarin gewerkt wordt met bijzondere vragen. Ze is verbonden aan Mizu.

Verbinden in het onderwijs

Opvallend die titel, zeker gezien het feit dat de andere boeken van Rijn Vogelaar – de Superpromotor en de Enthousiasme Triologie – bol staan van het positivisme. Toch is dat volgens Rijn zo gek niet. Elke enthousiasteling kent namelijk ook de kracht van negativiteit. Iemand in je werk of in je projectgroep die als geen ander de sfeer weet te verpesten. Je voelt je energie wegstromen, gaat tegen iedere bijeenkomst opzien en uiteindelijk kan dat hele project je gestolen worden. Kort samengevat: “Negativisme is contraproductief, deprimerend en ongezond.

Vermijden van onvoldoendes
Rijn wil dit tij keren, maar ervaart ook dat dat niet zonder slag of stoot zal gebeuren. Onze samenleving is immers doordrenkt van negativisme: de media brengen voornamelijk slecht nieuws, het onderwijs is gericht op het vermijden van onvoldoendes en ben je eenmaal aan het werk dan krijg je voortdurend te horen wat je niet goed doet. Met alle gevolgen van dien. Opvallend is de toename van burn-outs, depressiviteit en intolerantie. Ontwikkelingen die volgens Rijn worden onderschat en niet in het juiste perspectief worden gezien. Zeker als het over overheidsbeleid gaat. Rijn (2018, p. 122): “Per jaar overlijden vijftig Europeanen door terrorisme en ruim 26.000 door een verkeersongeluk. Deze cijfers verbleken bij het aantal doden door zelfmoord, want in Europa beroven jaarlijks ongeveer 60.000 mensen zich van het leven.”

Burn-out binnen de opleiding
Dat komt binnen. Eens te meer omdat we dit ook binnen het onderwijs herkennen. En nee, dan gaat het niet om de werkdruk van docenten, maar juist om de prestatiestress van studenten. Het leidt tot een toenemende kans op depressiviteit en burn-outs. Het was iets wat ook collega en docent Eline van Hamersveld opviel. Ze onderzocht vorig jaar dit fenomeen binnen onze opleiding. Wat blijkt? Studenten blijken hier hoog op te scoren. Twee op de vijf (onderzochte) studenten binnen onze opleiding vertonen burn-out verschijnselen. Ter vergelijking: “.. bij de werkende, gezonde bevolking is dit 14,6%” (Van Hamersveld, 2017).
Stof tot nadenken dus. Zeker voor de wijze waarop je als opleiding je onderwijs inricht.

De impact van technologie
Natuurlijk, er is meer dan alleen de prestatiedrang die het onderwijs (en de samenleving) parten speelt. Rijn noemt de rol van de technologie. Die heeft het negativiteitsdenken aangewakkerd. Online komt er heel wat negativiteit op ons af en dat kan heel veel impact hebben. Zo doen sommige publieke tribunalen denken aan middeleeuwse taferelen. Voeg daaraan de zogenaamde kortetermijnfixatie toe. We kunnen niet meer zonder onze smartphone, het lijkt een soort van eerste levensbehoefte te worden. We zijn verslaafd aan al die berichten die binnenkomen, maar in de tussentijd leidt het af van werk of school, je persoonlijke relatie en kan het zelfs leiden tot sociale isolatie.

Iedereen een medaille
Nog een andere denkfout. De laatste. We lijden aan zelf- en groepsoverschatting. Het narcisme neemt toe, met name onder jongeren. Ook daarin speelt de technologie een belangrijke rol. Volgens Rijn geven social media ons de mogelijkheid om onszelf centraal te zetten. Hoe meer we dit doen, hoe groter de kans op zelfoverschatting. Overigens werkt die zelfoverschatting ook op groepsniveau. We kiezen er met name voor om berichten van gelijkgestemden te volgen en te liken. We stellen ons eigen informatiemenu samen, waardoor we leven in een informatiebubbel en dat doet ons empathisch vermogen geen goed.

Verbinding
Gelukkig laat Rijn het hier niet bij zitten. Hij ontleent inzichten uit de neurologie en de psychologie om te komen tot een meer ‘constructieve maatschappij’. Inzichten waar we als studenten en docenten iets mee kunnen en daarom is dit boek meer dan de moeite waard. Een revolutie is niet nodig, maar Rijn pleit onder andere wel voor meer begrip: kom uit je bubbel en luister eens goed naar mensen met een ietwat andere mening. Als je hun verhaal kent, dan blijkt vanzelf dat die ander helemaal niet zo anders is dan jezelf. En ja, dan ontstaat verbinding.

A.A.B. Flikweert-houweling

Negativiteit mania is een echte aanrader! Het boek beschrijft aan de hand van allerlei feiten en situaties hoe wij als mensheid als het ware ‘gevangen zitten’ in negatieve denkpatronen. Als je deze boodschap goed laat doordringen begrijp je ook hoe belangrijk het is dat we daar bewust uitstappen. Het alarmerende brein zit ons moderne mensen steeds meer in de weg. Hoogste tijd om de rol van het brein goed te begrijpen en bewust te kiezen voor nieuwe wegen. Rijn noemt positieve praktische voorbeelden uit de journalistiek, het onderwijs en het bedrijfsleven en doet allerlei handreikingen voor een meer constructieve samenleving. Een mooi geschreven boek, inhoudelijk sterk en een boodschap die iedereen naar mijn mening ter harte zou mogen nemen.

E. van Melis

Negativiteit Mania is een verhelderend boek over de sombere kijk die we met zijn allen lijken te hebben op het leven anno nu terwijl we eigenlijk leven in een prachtige peroiode. Rijn Vogelaar beschrijft welke mechanieken in ons brein de oorzaak zijn van deze negatieve kijk. Het “alarmerende brein”, wat we georven hebben vanonze voorouders, zorgt voor een paar mooie “denkfouten”. Vogelaar projecteert die denkfouten vervolgens op actuele thema’s, zoals: bedrijfsleven en onderwijs.

Vogelaar geeft in elk hoofdstuk handige samenvattingen en het boek eindigt met een brief van een vader aan zijn 6 jarige zoon. In die brief geeft hij antwoord op de vraag van het kind: “papa, waarom gaat het elk jaar slechter met de wereld”……. Zijn antwoord is prachtig om te lezen en raakt de kern die Vogelaar ook aangeeft.

Een absolute aanrader voor mensen die op zoek zijn naar balans in een negatieve houding en mening van mensen en negatieve (sociale) media.

Michiel Klingeman

Er staan rake dingen in en prachtige leerzame eyeopeners..mooi en boeiend geschreven ..ik ben er blij mee..

Ria Struijk 

Hier een recensie van Negativiteit Mania in het Tijdschrift voor Positieve Psychologie.

Hier een review over Negativiteit Mania op PsyBlog